اهمیت صرف صبحانه و نکاتی در مورد صبحانه

نخوردن صبحانه می‌تواند اثرات منفی بر یادگیری داشته باشد. در شرایط طبیعی، ناشتایی در کوتاه مدت، مکانیسم هموستاتیک گلوکز خون را در سطحی ثابت نگه می‌دارد تا بر عملکرد طبیعی مغز لطمه وارد نشود و اگر مدت ناشتایی طولانی‌تر باشد، نگهداری قند خون در سطحی که مغز قادر به فعالیت طبیعی خود باشد، دشوارتر شده و یادگیری و تمرکز حواس را مختل می‌سازد. بررسی‌های اخیر نشان داده است که حفظ قند خون در محدوده طبیعی، موجب بهبود عملکرد مغز و یادگیری، ساخته شدن ” استیل کولین ” است که به عنوان ناقلی عصبی نقش آن در تقویت حافظه به اثبات رسیده است.
در سمپوزیوم سال ۱۹۹۵ در زمینه ” صبحانه ، کارایی و سلامت ” اعلام شد کودکانی که از خوردن این وعده غذایی امتناع می‌ورزند، در انجام تکالیف ریاضی کارایی کمتری دارند و قدرت خلاقیت و ابتکار آنها کاهش می‌یابد.

مطالعه دهه اخیر نشان داده است که تغذیه در قدرت یادگیری کودکان موثر است و ناشتایی می‌تواند اثرات متعددی بر‌ یادگیری آنها داشته باشد.

نخوردن این وعده غذایی، در صورتی که تداوم یابد و تبدیل به عادت شود خود علاوه بر عوارض فوق موجب کمبود دریافت مواد مغذی روزانه مورد نیاز فرد می شود که در وعده های دیگر جایگزین نخواهد شد و در نتیجه کمبود کالری، ویتامین ها و املاح ایجاد می شود.

 

صبحانه ی سالم چیست؟

صبحانه سالم باید شامل مقداری پروتئین و مقداری فیبر باشد. پروتئین را می توان از تخم مرغ، حبوبات یا گوشت کم چربی تامین کرد. فیبر هم در غلات کامل، سبزی و میوه پیدا می شود. نمونه ای از یک صبحانه سالم می تواند شامل تخم مرغ آب پز، یک پرتغال، یک تکه نان گندم کامل و یک لیوان شیر کم چربی باشد. از غلات شیرین شده، مربا، آبمیوه شکر دار، نان های شیرین و نان سفید برای آن بپرهیزید چون این ها خیلی زود هضم می شوند و دوباره بعد از یکی دو ساعت گرسنه و خسته می شوید.
پروتئین و فیبر گرسنگی شما را کاملا رفع می کنند و تا زمان ناهار فرا برسد شما را کاملا سیر نگه می دارد. اگر دوست ندارید این وعده را بخورید یا فکر می کنید هنگام خوردن آن احساس خوبی ندارید می توانید آن را به دو وعده ی کوچک تر تقسیم کنید. وقتی خانه هستید یک تخم مرغ آب پز بخورید و یکی دو ساعت بعد وقتی سر کار هستید به خودتان کمی استراحت بدهید و یک ساندویچ کوچک یا یک سیب یا یک مشت گردو یا بادام بخورید.

مصرف صبحانه چه تاثیری در سلامت کودک دارد؟

انتخاب نوع غذا و مهارت خوردن با وضعیت جسمی و روحی کودک در ارتباط هستند. ذائقه و طعم هایی که کودک به آنها عادت دارد، نتیجه ی یک سری الگوهای رفتاری و مصرفی خانواده است که بر انتخاب کودک تاثیر مستقیم دارد و می تواند سلامت جسمی و روحی او را تحت تاثیر قرار دهد. به طور مثال اگر غذاهای طبخ شده در خانواده روغن زیادی داشته باشند، کودک همیشه تمایل بیشتری به مصرف و انتخاب این گونه مواد غذایی خواهد داشت.

وجود هر گونه استرس مانند مشاجرات خانوادگی به راحتی می تواند بر میزان اشتهای کودک اثر گذاشته و تمایل او را به غذا خوردن کاهش دهد. نکته ی مهم در مورد انتخاب نوع غذا این است که بدانیم ذائقه ی کودک با افزایش سن تغییر می کند. همین مورد به راحتی وضعیت غذا خوردن کودک را دگرگون می کند. در نتیجه برنامه ریزی برای افزایش اشتها، باید براساس ذائقه ی کودک انجام شود؛ به گونه ای که گروه های غذایی اصلی مثل نان و غلات، شیر و لبنیات، میوه ها، سبزی ها و گوشت ها در برنامه ی غذایی روزانه گنجانده شود.

افزایش حجم عضلات، که نتیجه ی دریافت کافی غذاست، مهارت و توانایی انجام فعالیت های جسمی را در کودک بالا می برد. رشد روانی و حالات روحی بر نگرش، عادات، رفتارها و الگوهای غذایی کودک موثر است. در این راستا مصرف غذا در وعده های مشخص برای تامین درشت مغذی و ریز مغذی های لازم برای رشد و نمو کودک حائز اهمیت است. از نظر متخصصان تغذیه این وعده ها شامل سه وعده ی اصلی ( صبحانه، ناهار و شام ) و دو یا سه میان وعده هستند.

در این میان مصرف صبحانه به دلیل افزایش سوخت و ساز بدن در هنگام صبح، برای کودکان اهمیت فراوان دارد. از طرف دیگر تحقیقات زیادی نشان می دهند که صرف صبحانه باعث افزایش قدرت یادگیری و ایجاد تمرکز بیشتر در کودکان می شود.

اطلاعات ثبت شده در منابع تغذیه ای نشان می دهد، کودکانی که ۲۰ دقیقه قبل از آغاز کلاس، صبحانه میل می کنند، نسبت به گروهی که یک ساعت قبل، صبحانه مصرف کرده اند تمرکز بهتر و نمرات بالاتری دارند. با توجه به این نکته که بیشترین فعالیت فکری کودکان به ویژه در سنین مدرسه ساعات آغازین روز است، پس آنباید شامل مواد غذایی باشد که بتواند یک سوم کل انرژی مورد نیاز روزانه را ( معادل ۶۰۰ تا۷۰۰ کالری برای پسران و حدود ۵۰۰ تا۶۰۰ کالری برای دختران ) تامین کند.

برای تامین انرژی مورد نیاز انواع نان، غلات آماده مانند برشتوک، همچنین مربا، کره، عسل ، خامه، حلیم و برای تامین پروتئین مصرف پنیر، تخم مرغ و شیر توصیه می شود.

نیاز به ویتامین و املاح را می توان با مصرف انواع میوه به صورت تازه یا خشک مانند برگه ها یا آب میوه های تازه ی تهیه شده در منزل تامین کرد. مناسب ترین روش برای استفاده از مواد غذایی ذکر شده و اطمینان از تامین نیازهای کودک در این وعده، مصرف برنامه ی چرخشی در طول هفته است.

وجود یک منبع پروتئینی در وعده صبحانه برای رشد بهتر کودک ضروری است.

با توجه به بررسی های انجام شده اغلب کودکان تمایلی به مصرف صبحانه ندارند. کودکانی که عادت به خوردن این وعده ندارند، دچار اختلالاتی مانند سرگیجه، تهوع و حتی در بعضی مواقع استفراغ می شوند. این مسئله نیاز به ارایه ی راهکارهای مناسب به منظور ایجاد تمایل برای خوردن صبحانه در کودکان را نشان می دهد.

مصرف صبحانه های حاضری به علت شاغل بودن مادران و نبود فرصت کافی برای جمع شدن سرسفره، از دلایل عدم توجه و تمایل کودکان به صرف صبحانه است. تکراری و یکنواخت بودن مواد خوراکی، ترس و نگرانی از رفتن به مدرسه و مواردی از این قبیل به راحتی شوق و تمایل خوردن صبحانه را از بین می برد.

البته گروهی از کودکان خوردن غذاهای گرم مانند انواع ساندویچ، عدسی و … را به تناول انواع صبحانه های معمول ترجیح می دهند. توجه به این خواسته ی کودکان و تهیه ی انواع غذاها برای این وعده، خود راهکاری مناسب برای ایجاد تمایل به مصرف صبحانه است.

رعایت مواردی مانند چیدن سفره ای زیبا بر اساس تمایلات کودک، استفاده از رنگ های شاد مانند رنگ نارنجی، عدم مصرف شام پر حجم و دیر وقت، صرف صبحانه توسط خود والدین، فراهم کردن محیطی به دور از نگرانی و ترس و انتقال حس دوست داشتن به فرزندان، باعث تحریک اشتهای کودکان و افزایش تمایل آن ها به مصرف این وعده غذایی مهم می شود.

از نکات مهم دیگر توجه به زمان مصرف صبحانه است.

بهترین زمان برای کودکان سنین مدرسه قبل از ورود به کلاس و در کودکان پیش دبستانی بین ساعت ۹-۷ صبح است.

فراموش نکنیم که نخوردن صبحانه از دلایل مهم افت تحصیلی در کودکان سنین مدرسه و اختلال رشد در کودکان پیش دبستانی است

فواید صبحانه

_ توازن انسولین بدن را حفظ می کند.
_ اعمال بدن را تنظیم می کند.
_ علاقه مفرط به خوردن مواد قندی و نشاسته ای را کم می کند.
_ گلوکز بدن را متعادل نگه می دارد و در نتیجه جریان انرژی را ثابت می کند.
_ به دفع مواد زائد از بدن کمک می کند.
_ تمرکز، هوش و فعالیت ذهنی را تقویت می کند.
_ خلق و خو را آرام می کند.
_ از ضعف و خستگی مفرط در طول روز جلو گیری می کند.
_ کمک می کند فرد کالری بیشتری بسوزاند و راحت تر رژیم بگیرد.
_ از یبوست جلوگیری می کند.
_ اشتها، گرسنگی و حرص به غذا خوردن را تنظیم می کند.
_ فرد را در طول روز شادابتر نگه می دارد.

کسانی که صبحانه مناسب و سالم و حاوی غلات کامل می‌خورند تقریباً در همه روز قند خونشان در حد طبیعی باقی می‌ماند. صبحانه مهم‌ترین وعده غذایی به حساب می‌آید و کسانی که این وعده غذایی را در برنامه روزانه خود می‌گنجانند، از سلامت بیشتری در طول زندگی خود برخودارند. بسیاری از تحقیقات که پیش از این انجام شده‌اند نشان می‌دهند که صرف صبحانه می‌تواند از افزایش وزن جلوگیری کند و احتمال بروز بیماری‌های قلب و عروق را در حد قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد. در حال حاضر بیماری‌های عروق قلب مهم‌ترین علت مرگ در جوامع پیشرفته و همچنین جوامع در حال توسعه به شمار می‌روند و بهترین راه برای کاهش ابتلا به این بیماری‌ها آن است که سبک زندگی و به ویژه رژیم غذایی تغییر یابد.

با داشتن رژیم غذایی مناسب و تحرک بدنی کافی می‌توان احتمال ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق را به حداقل رساند. همچنین بالا بودن قند خون و عدم توانایی بدن در کنترل این ماده می‌تواند زمینه ساز ابتلا به دیابت و دیگر بیماری‌های ناشی از آن باشد.

به گفته محققان صبحانه‌ای که از غلات کامل با فیبر غذایی کافی تشکیل شده باشد می‌تواند از نوسانات قند خون در طول روز جلوگیری کند و به این ترتیب مانع از آسیب‌های ناشی از بالا بودن قند خون گردد. مصرف چنین صبحانه‌ای موجب می‌شود تا حداقل تا ده ساعت قند خون در حد سالم باقی بماند

صبحانه چه چیزی به ما می دهد؟

گلوکز

گلوکز که منبع انرژی بدن است، با مصرف کربوهیدرات شکسته شده و جذب می شود. در اول صبح، که حداقل ۱۰ الی ۱۲ ساعت از آخرین خوراک شما می گذرد، سطح گلوکز بدن پایین است. وقتی این اتفاق می افتد، بدن با آزاد کردن گلوکزی که در بافت های عضلانی و کبد ذخیره شده است، و گلیکوژن نامیده می شود، کمبود گلوکز را جبران می کند. وقتی همه انرژی گلیکوژن نیز تمام شد، بدن اسیدهای چرب را برای تولید انرژی تجزیه می کند. بدون کربوهیدرات، اسیدهای چرب نیمه کاره اکسید می شوند، که ممکن است موجب پایین آمدن سطح انرژی بدن شود. از اینرو، صبحانه می تواند میزان انرژی بدن و همچنین متابولیسم را در طول روز تقویت کند.

ویتامین ها، مواد معدنی، و موادمغذی لازم
صبحانه حجم قابل توجهی از موادغذایی مورد مصرف در طول روز را تامین می کند و این فرصت را به شما می دهد که از موادغذایی تقویت شده مثل آهن، ویتامین B و فیبر استفاده کنید. ویتامین ها، مواد معدنی و سایر موادغذایی مورد نیاز بدن فقط از طریق خوردن غذا به دست می آید. از اینرو، گرچه بدن می تواند انرژی کافی تا وعده غذایی بعد را تامین کند، با اینحال باز هم باید برای حفظ سلامت و سرزندگی سطح ویتامین ها و موادمعدنی بدن را بالا نگه دارید.

آیا نخوردن صبحانه ضرر دارد؟

تحقیقات مفصلی که در استرالیا انجام گرفته نشان میدهد که:
خیلی از کودکانی که از خوردن صبحانه سر باز می زنند، سنگین وزن تر از بچه هایی هستند به طور مرتب صبحانه می خورند.
غفلت از خوردن صبحانه، عملکرد مغز را تقلیل می دهد. خوردن صبحانه به یادگیری کمک می کند، به اینصورت که شما علاقه بیشتری برای یادگیری نشان خواهید داد و روی مطلب هم تمرکز بیشتری خواهید داشت.
خوردن صبحانه هایی که سرشار از فیبر هستند باعث کاهش خستگی میشود.
بچه هایی که خوب صبحانه نمی خورند در باقی روز نیز انتخاب های غذایی خوبی نخواهند داشت.
رژیم غذایی افرادی که صبحانه می خورند بسیار مغذی و مقوی تر از افرادی است که صبحانه نمی خورند. این افراد همچنین عادت های غذایی بهتری داشته و کمتر به سراغ خوردن هله هوله و تنقلات مضر می روند.
این تحقیقات نشان می دهد که هرچه سن افراد بالاتر می رود میل به صبحانه خوردن آنها هم کمتر می شود: تقریباً %۱۵ نوجوانان و یک سوم افراد بزرگسال صبحانه نمیخورند.

علل بی‌میلی کودکان به صبحانه

• تکراری و یکنواخت بودن صبحانه

کودکی که هر روز مجبور است همان نان و چای و پنیر را در همان ظرف‌ها و شکل همیشگی میل کند (به عنوان صبحانه بخورد) ممکن است علاقه و میل خود را از دست بدهد. در این روزها که اکثر مادران به دلیل اشتغال،‌ صبحانه را به صورت حاضری و سریع در اختیار کودک قرار می‌‌دهند، این مشکل حادتر به نظر می‌رسد.
با تغییرات کوچکی می‌توان کودک را به یک صبحانه‌خور حرفه‌ای تبدیل کرد، کار چندان دشواری نیست،‌ بچه‌ها خیلی راحت راضی می‌شوند، فقط کافی است شما در روزهای مختلف هفته، صبحانه‌های مختلفی را مثل تخم‌مرغ و نان،‌ شیر و پنیر و نان و یا حتی فرنی را تهیه کرده و همچنین برای صرف صبحانه به کودک فرصت دهید و تند‌تند نگویید :<زود باش، دیر شد>!

• ترس و اضطراب کودک

بعضی از کودکان به دلیل ترس و نگرانی از رفتن به مدرسه، صبح‌ها علاقه‌ای به خوردن صبحانه نشان نمی‌دهند. همچنین مشاجرات و دعواهای پدر و مادر می‌تواند بر اشتهای کودک برای خوردن صبحانه اثر بگذارد.

• علاقه کودک به غذاهای دیگر به عنوان صبحانه

بعضی کودکان غذاهای رایج و معمول برای صبحانه مثل شیر، پنیر، کره و… را دوست ندارند و ممکن است به دلایل مختلف مانند الگوهای غذایی و مصرفی اعضای خانواده، غذاهای گرم (ساندویج حلیم،‌عدسی،‌ فرنی، شیربرنج) را برای صبحانه ترجیح بدهند،اگر کودک شما در این گروه از بچه‌ها قرار می‌گیرد، منعی ندارد که با رعایت ملاحظات سلامتی و نوع سلیقه و ذائقه کودک این غذاها را به عنوان صبحانه در اختیار کودک قرار دهید. شاید شما تصور کنید این غذاها سنگین و حجیم هستند، ولی بهتر از آن است که کودک گرسنه راهی مدرسه شده و دچار اختلالاتی مانند سرگیجه، تهوع و ضعف شود. به علاوه بسیاری از این غذاها مانند فرنی و حلیم مواد غذایی غنی و کاملی هستند و انرژی لازم را تا ظهر برای کودک فراهم می‌کنند.

• خوردن شام در ساعات انتهایی شب
  یکی دیگر از دلایل بی‌اشتهایی کودکان برای خوردن صبحانه، خوردن شام در ساعات انتهایی شب است، بنابراین سعی کنید کودک شما سرشب شام بخورد و شب‌ها در ساعت معینی بخوابد تا بتواند صبح زود، به راحتی از خواب بیدار شده و میل کافی به صبحانه داشته باشد. همچنین والدین باید صبحانه را وعده غذایی مهم تلقی کنند و کودکشان را به خوردن آن تشویق کنند. مطالعات نشان می‌دهند پدر و مادرهایی که صبحانه را حذف می‌کنند، فرزندانشان نیز معمولا چنین کاری انجام داده و از الگوی رفتاری والدین خود تبعیت می‌کنند.

 

چرا خوردن صبحانه را فراموش می کنیم؟

چند نمونه از متداول ترین دلایل برای نخوردن صبحانه:
ـ نداشتن وقت کافی
ـ خستگی
ـ ترجیح دادن افراد به خوابیدن بیشتر
ـ نبودن مواد غذایی لازم برای صبحانه در خانه
یک صبحانه سالم از بروز خیلی از بیماری ها جلوگیری می کند. در مقایسه با بچه هایی که به طور مرتب صبحانه می خورند، کودکانی که از خوردن صبحانه غفلت می کنند، کالری کمتری در طول روز سوزانده و به همین سبب دچار چاقی و اضافه وزن می شوند.
تئوری های مختلفی پشت این مسئله است. برای مثال، برخی شواهد نشان می دهد که غذاهای سنگین و حجیم بیشتر از غذاهای سبک و کم حجم اما در وعده های بیشتر موجب اضافه شدن وزن می شود. این به آن دلیل است که مصرف کالری اضافی در یک وعده غذایی وقتی ذخیره گلیکوژن بدن پر شد، مستقیماً به چربی تبدیل می شود. افرادی که صبحانه نمی خورند معمولاً برای ناهار اشتهای بیشتری دارند و غذای بیشتری مصرف می کنند.
خوردن تنقلات
افرادی که صبحانه نمی خورند، تمایل بیشتری به ریزه خوری در اواسط روز دارند. اگر آن تنقلات حاوی مقدار کمی فیبر، ویتامین و مواد معدنی باشند، اما میزان نمک و چربی آنها بالا باشد، فرد دچار مشکل خواهد شد. بدون آن انرژی اضافی که خوردن صبحانه برای فرد تامین می کند، افراد دچار بی حالی شده و برای هوشیار ماندن به خوردن چای و قهوه روی می آورند. برای رفع آن گرسنگی وسط روز می توانید از تنقلات سالم مثل میوه، ماست، کلوچه های کم چربی و ساندویچ استفاده کنید.
تفاوت های فرهنگی
صبحانه در همه جای دنیا یک وعده غذایی اصلی به شمار نمی رود. مردم خیلی از فرهنگ ها به جای سه وعده از دو وعده غذایی استفاده می کنند و صبحانه معمولاً جزئی از آن نیست. افرادی که صبحانه نمی خورند، باید دقت کنند که موادمغذی وعده ناهار و شامشان به اندازه کافی باشد تا کمبود صبحانه از این طریق جبران شود.